YAWUOYI GI NYIRI
Jandiko; Ajos Wuod Atiga
Wuoyi dwaro goyo dala to min mare ne ok oter; bende miyono nyalo donjo
e dala wuode?
Dwoko: Wuoyi ok nyal goyo dala ka min nigi kode (chola),
kendo kaponi ogoyo dala to min ok nyal donjo e dalane ka pod en gi kode.
Nyaka chodne kode eka oyawne mondo ondonji e dala wuode kata obedo ni ne
ogoye motelo, ka wuoro pod ngima. Chike beyo to ritogi tek omiyo nyaka ji
lok pachgi kuom rito chike.
Bende wuoyi nyalo nyono ne
min mane ok oter ot?
Wuoyi ok nyal nyone min mare mane ok oter ot, maka otimo kamano to tho nyaka wuogie.
Miyono onge ngama nyalo nyono ne ot man mana
jo-Kanisa kata ja-K’Owiny moro ma kare ok ochomo kuro. Nimar gino nyalo
siko pacho ka kadipo ni achiel kuom anyuola otimo kamano.
Wuon
Wuoyi bende nyalo gedo e dala wuode?
En
Kwero jaduong’ ok nyal dhi gedo e dala wuode kata obedo ni chiege osetho,
chiemo ema inyalo terne e dalane.
Min
wuoyi bende inyalo ger e dala wuode bang’ tho wuon wuoyi?
Ee,
inyalo gedne e bat koracham e dala wuode, to kata kamano ok ober ruok.
Onego gendne e dir pacho (tok chiel) bat koracham.
Wuoyi matin ogolo
dala oweyo owetege madongo e dala wuon
Wuoyi
matin nyalo golo dala motelone owetene madongo; gima onego otim ema; kik
pidh ojuok (chielo pacho) kata rangach bende ok oketi, nyaka chop owetene
madongo gol pacho, ode mogero kuro bende dhoode ok chom rangach.
Mano
timore ka kweche mag dala otweye ninyaka owuogi; kuom ranyisi ka onyuolo
nyithindo to wuoyi maduong’ to ong’e gi nyodo. Chiemo (riwo lwedo e
tawo achiel) bende ok onego gichiel kanyakla nimar joma dongo pod nitie e
dipo) simba.
Wuoyi ogoyo dala
kendo ochako odok e dala wuon
Mano
kwero ma onge kaka inyalo hosi, wuoyi
mosegolo dala ok chak dok e dala wuon maka otimo kamano to otho. Ka
wuoyi oseketo mise (chako gedo) mar goyo pacho to ok odog onind ka wuon
mare kendo.
Wuoyi maduong’ ma
min nitie gedo nang’o?
Wuoyi maduong’ gedo e bat korachwich,
wuon nyaka nyise kama ogede (nyono ot). Ogedo kama oyangore mondo
kik olorne nyithindo moko manyalo gedo bang’e.
Wuoyi maduong’ mane min otho dwaro gedo, itimo nang’o?
Onge
misiro moro amora ma mone gedo e dalano, ogedo e bat korachwich mana kaka
wuoyi ma min mare ngima.
Wuoyi matin okwongo
ne wuoyi maduong’ gedo, bende nitie kwero moro amora?
Mano
kwero, omiyo ka mano otimore to ka wuoyi maduong’ dwaro gedo to od wuoyi
matinno nyaka muki eka wuoyi maduong’ gedo, eka oyawone joma tindo. Kata
jaduong’ dar kendo dhi goyo dala manyien eka kanyo wuoyi maduong’ ema
kwongo gero ot korka joma tindo gedo bang’e.
Wuoyi maduong’ ma
Kimirwa dwaro gedo, itimo nang’o?
Wuoyi
ma kimirwa ka gedo e dala to ode bet e bat koracham. Ka nitie nyathi moro
maluwe ema kwongo gedo e bat korachwich. Kata kamano wuon Pacho (wuon
pacho) nyaka tim gino eyo maber mak okelo sigu e pacho.
Wuoyi matin okwongo ne wuoyi maduong’ kendo, itimo nang’o?
Ka wuoyi matin okwongo ne wuoyi maduong’ kendo to
ok gichiem kanyakla (kanyachiel) kod wuoyi maduong’. Ka wuoyi maduong’
osekendo to giriwo lwetgi gi manyasi kendo mano ema gichieme kanyakla.
Wuoyi mosekendo to
pok ogedo nindo e od min mare gi chiege, bende kwero?
En
kwero ka wuoyi nindo e od min mare gi chiege, kata hose nyalo bedo matek
giko ni min mare nyaka tho.
Mak
mana kaponi min mare osebedo miyo moti maonge dichwo to ochuno ni nyaka gi
nind mana kanyo to ok onego giriwre kanyakla e odno, mano nyalo timore
nikech e piny masani tinde igero udi madongo man gi agoche mang’eny.
To wuoyi ok onego nind koma okiewo gi kachiend min
mare. Kata kamano ok en
gima ber ngang’.
Wuoyi (Nyako) ma min otho kata odhi por (kariya) okendo (okendi), wuon mare timo ang’o?
Kuom
wuoyi ma min otho kokendo to wuon mare nyaka nind e kiru mare (abila),
kuom ndalo angwen kendo ok onind e od dhako moro amora nyaka otiek kwer
mar keny.
Kuom nyako to onindo e kiru (abila) ndalo adek.
Kadipo ni oriwo pien gi dhako moro amora e dalano to oketho kar wuode, ma
ok onyal yudo nyodo nyaka chieng’.
Kata od miyo mane otho bende ok oninde nimar mano e
kama itiekoe kwech e ma moko mag dala modok korka miyo mane otho. Mano ema
omiyo jaduong’ ma wuon pacho nyaka bedgi duol, moloke dhoch.
Wuoyi (Nyako) ma min nitie okendo (okendi) jaduong’ timo ang’o?
Ka nyathi ma
kimirwa okendo (okendi) to mamane nitie to jaduong’ nindo e od
mamagi to ok oriw kode pien nikech ok onego otiek dhochne.
Nyathi ma min nitie ka okendo (okendi) to ka oyudo ka
jaduong’ nyocha ni e dalane moro kata
e od dhako moro chuno ni nyaka odhi e od min nyathino.
Wuoyi omako osiep gi chi ng’ato
Rawera ma pok okendo ok onego mak osiep gi chi
ng’ato (dhako man kod ode) mano siko kare ma ok onyal yudo nyodo, to
nikech samoro nyalo bedo ni nitie dhoch moro ma jothurgi kata chuore dwaro
loko kuom hawi ma ber kata marach kadipo ni rawerano oriwore kode kendo
ochwe omako ich to rawerano ok nyal neno ng’eye (yudo nyodo) nyaka
chieng’.
Wuoyi chodo yuore man kod chwore
Wuoyi ok onego chod ywore ma en godo e anyuola achiel,
nimar ka tuo ogoyo owadgino kendo onindo e pien (osuptal) to wuoyino ok
nyal dhi nene maka otimo kamano to onyoso owadgi ma ok onyal kwo, gikone
en mana tho.
Wuoyi chodo
Nyasgogo (nyako ma ogogo)
Wuoyi ok onego chod ogogo nimar nyalo bedo ni nitie
dhoch midwaro mondo oloki, kaka mar gamo nyodo oko mondo korka odog godo
ode, kapo ni wuoyino oriwore kode to omiye hawi, kendo kar wuoyino
okethore chuth maok onyal neno ng’eye (yudo nyathi).
Wuoyi chodo bodho
Wuoyi ok ber ka chodo bodho nimar bodho nigi yore
moko mogajore, kaka mako yawuoyi gi yadh hera, lilo wang’ rawere matindo,
kelo tuoche maricho (nyach) kod ma moko. Rawera ma chodo bodho ok yot
mondo okend nyako, nimar bodho osetiyo kode gi
yedhe mag hera.
Kendo bodho ketho ne rawere mathoth seche mag kend.
Rawere ma kamago ema igamonegi nyiri mogogo kata mosewecho. Wuoyi ber ka
hango nyako ma ler ma pok omak bade. Kuom mano ema omiyo idwaro ni yawuoyi
kik riwre gi nyiri ma bothe (ochode).
Wuoyi chodo watne
Wuoyi ok onego chodre gi watne nimar ginyalo yudo
nyathi to ok ginyal kendore, kata ka ochopo ni gikendore to ok gin thuolo
mar riwruok g’anyuola margi, nikech gajruok man e kindgi. Nyithindo ma
ginyuolo bende nyalo rundore.
Wuoyi chodo nyar Lihiya (nyar
mwa)
Mano tinde timore nikech dak ma tinde ji odak e bombe madongo, kendo sikunde ma riwoji gi jo-Lihiyago.
Wuoyi nyalo chodo nyar Lihiya to ok ber ahinya nimar
ginyalo herore machop kama wuoyino okendo nyar lihiyano, ng’enygi miyo
dak bet matek nikech chike ma thurgi opogore gi mar Nyikwa Ramogi.
Thothgi kelo tho e pacho, omiyo ok en gima ber mondo
wuoyi okend nyar mwa (kata kamano onge kwer mogeng’o ni mondo kik
wakendre gi mwache), yiero en mari iwuon.
Wuoyi chodo chi liel man gi
okola (chola)
Wuoyi matin ok onego chod dhako man gi okola, kapo
otimo kamano mit dhakono odhi olielo wiye kendo otedone gweno mi ochalo to
en ema otieko dhoch mar dhakono. Ok nyal hose gikone en ni wuoyino nyaka
tho, kapo, chiege kende nyalo tho.
Wuoyi chodo nyako moseneno
kang’eye (nyuol)
Wyuoyi nyalo chodo nyako moseneno kang’eye to kuom hawi marach kaponi nyakono nyathine osetho tiendeni otieko dhoch maok mare, mano nyalo mono wuoyino bedo gi hawi mar bedo gi dipo maber. Samoro bende onyalo chweyo maok oyudo nyathi.
Wuoyi chodo dhako ma migumba
Dhako ma migumba nyalo nenore ka nyako matin mit
wuoyi nene ka nyako matin, ok en gima ber ka wuoyi nindo gi dhako ma
migumba, nimar mano miyo teko mar dichuo dok chien maka okendo to ok onyal
yudo nyodo.
Wuoyi mane wuon ok
onyuomo min bende nyalo nyombo?
Wuoyi
mane wuon ok onyuomo min ok nyal nyombo kapo otimo kamano to chira nyalo
luwe gi chiege, gima itimo en nika wuoyi oromo kend to nyaka kwong nyuom
min mokwongo korka en bende omako nyako, ka mano ok otimore to onge
manyasi minyalo hosego giko ni nyaka otho.
Nyako chodo
ja-dhako
Nyako
matin ok onego mak osiep gi ja-dhako nimar otieko dhoch ma dhako ema onego
tieki, samoro bende thone nyalo wuokie.
Dhako
bende kofwenyo ni chwore chodore gi nyako moro to onyalo timo agwambo
marach ne nyakono, gimane kwerewa timo en mako nyako, tiendeni rieyo doho,
mana ka rach moro oseneno kuom dhako maduong’ (mikaye).
Nyako chodo ng’ama chiege ne ose tho
Ja-dhako mane chiege ose tho ok rach ka chodo nyako
matin, mano timore mana ka osetieko dhoch mar chiege mane otho. Kapok
otieko to onyalo ketho kar nyakono. Ka
en nyako ma kare oriere to wuoyino nyalo kende. Anyuola nyako ema ok mor
gi keny ma kamano nimar moko ok tim e yo ma kare. Moko bende timore
mana maber.
Nyako chodo ng’ama ja-chode
Dichwo
ma ja-chode en ng’ano ma ok bed g’osiep achiel, kata kendne bende ok
chom yo. E piny Luo to ji thoro mana ketho nying’ joma nyiri (mon)
to dichwo kata chodo to ok wachi. Chode ok ber nimar okelo tuoche maricho
gi luor bende onge e kit dak ma kamano.
Nyako ok onego mak osiep gi ja-chode, mano ema omiyo
idwaro jagam, ma nono kit dak wuoyi kapok omako osiep gi nyako. Gima miyo
richo wuokie en ni jagam dhoge ariyo, jogam moko ok wach adieri kuom kit
dak mar jomoko.
Nyako chodo jaduong’ nikech mwandune
Nyako ma chodo jaduong’ nikech mwandune ketho
sechene owuon nikech onge wuoyi ma biro kende. Kendo jaduong’no bende ok
nyal kende.
Mano e nyako maloko ohodho nimar ka mwandu
jaduong’no rumo to omanyo machielo ma nyalo golo omuom. Kata ka chieng’
moro okende to ok onyal rito ode maber nimar tim marachno (wang’ matarno)
ok onyal weyo.
Wuoyi (nyako) ma rude dwaro kendo, itimo ang’o?
Kane onyuol wuoyi gi nyako to ochopo chieng’ ma
nyako dhi tedo, owadgino kowe to weye e kor yo. To ka gin nyiri duto to
okowo nyawadgi ma dhi tedo nyaka ochopi dalagi wuoyi, onindo kuro to
kinyne oduogo. Ka gin yawuoyi duto to ochopo chieng’ ma achiel kuomgi
dhi nyombo okowe to oweye e kor yo.
Ka nyakono oduogo dala to imiye manyasi mar rut, Ka
en wuoyi to chieng’ mokwongo moa nyombo to imiyogi manyasi mar rut
miriwogi godo. Mano e
kaka iloko dhoch mar rude kochopo seche mag loso keny.
Wuod migogo dwaro nyombo, itimo nade?
Nyathi migogo ka dwaro nyombo to dher keny wuok kuom
ng’at ma ok anyuola min mare; kaka nergi, kwargi, dagi… ok nyal
gonyone dher keny. Jalibamba moro kata ywor min mare nyalo gonyone.
Kane
mare (dalagi min mare bende ok onyal gere simba), en onyalo ng’iewo lowo
kendo kuro ema odhi ogede. Bende lop anyuola min mare ok ber ka otieke
dhoch mar keny kaka kero kiru (simba).
Nyar migogo mane oweyo e simba (thurgi) kodhi tedo inyuomo nade?
Nyar
migogo mane odong’ e simba inyuomo e dala ng’at ma nonde opogore gi
mar min mare (jo-kanegi). Ka nitie nyamin min mare moro mosekendi to
inyalo nyuome e dalano nimar mano ochalo gi dalagi. Nergi kata kwargi ok
kaw dher keny mar nyar migogo.
Wuoyi mane wuon ok
onyuomo min bende nyalo nyombo?
Ok
onyal nyombo ka min mare ne ok onyuom, nyaka kuong’ nyuom min mare korka
oyawone keny, nyako mane ok onyuom min mare bende kamano, ka pok okel dher
keny to nyaka kuong’ nyuom min mare. Nono to chira omake mak hos
hosre gikone en mana tho.